[III-b]
|
|
|
Despero. Marcial: Desperabantur promissi proelia Martis; Cicerón: Siue restituimur, siue desperamur; el mismo, en carta a Ático: Pacem enim desperaui. Detraho tibi: se sobreentiende laudem o algo similar. Horacio: Nec ego illi detrahere ausim haerentem capiti multa cum laude coronam. Discumbo. Virgilio: Stratoque super discumbitur ostro; Aulo Gelio: Discubitum est; Cicerón: Mature ueniunt, discumbitur. Disputo. Cicerón dice más de una vez Disputare rationem; Plauto, en Aulularia: Vbi disputata est ratio cum argentariis; el mismo en Menecmos: Vt hanc rem uobis adamussim disputem. Doleo. Ovidio: Tu uero tua damna doles; Estacio: Bellorum extrema dolemus; Cicerón: Meum casum doluerunt; el mismo, en Tusculanas 4: Dummodo doleat aliquid, doleat quod lubet; Suetonio: Se quoque respondit uicem eorum dolere. En este caso y en otros muchos verbos parece más bien que falta un acusativo etimológico y la preposición katà; sería algo así como doleo dolorem circa casum tuum. A esta construcción remite la frase virgiliana Corydon ardebat Alexin, es decir: Ardebat ardorem de Alexi o circa Alexin. Dormio, edormio. Hay un adagio que dice: Endymionis somnu dormis; Marcial: Tota mihi dormit hyems; Cicerón: Edormi crapulam et exhala; Plauto, en Amphitrión: Mane, dum edormiscam unum somnum; en las Sagradas Escrituras: Dormierunt somnum suum uiri diuitiarum; Terencio: Atque edormiscam hoc uilli; Plauto: Omnemque obdormiui crapulam. Egeo pecuniis equivale a egeo egestatem a pecuniis; que falta egestatem o egere lo indica claramente el siguiente texto de Plauto, en Pseudolo: Quid agitur, Calidore? Amatur atque egetur acriter, es decir: amatur amatio, egetur egestas. Con frecuencia falta en efecto, el nombre del cual depende un genitivo, como sucede en taedet me ciborum, donde se sobreentiende taedium. Así, Livio escribió en el lib. 26 esto: Quod uel capitis uel pecuniae iudicasset, donde se sobreentiende iudicium. Censorino lo suple en A. Gelio: Vitio uertunt, qui multa egeo. Varrón, en el libro 4 de Lengua latina: Diues a diuo, qui ut Deus nihil indiget. Nonio Marcelo cuando habla de que el genitivo está por el acusativo, pone estos ejemplos: Fastidit mei y argenti indiges. Bajo mi responsabilidad, se puede decir, y además elegantemente, esto: Turpem egere egestatem. Mira indigeo. Emergo. Cicerón, en La respuesta de los harúspices: Tum se emergit et fertur illuc; el mismo, en 2 de La naturaleza de los dioses: Vt sese emergens ostendat Scorpius alter; Cornelio Nepote en la vida de Atico: Quibus ex malis ut se emerserat; Terencio, en Adelfos: Vnde emergi non potest; Cornelio Frontón, a propósito de emergit se, cita al siguiente texto de Historias 4 de Salustio: Vbi se laniata nauigia fundo emergunt. Mira me, te, se en el capítulo de la elipsis. Emigro. Mira migro. Emineo. Curcio, en libro 4: Iamque paulum moles aquam eminebat. Efflo. Cicerón, en La vejez: Odorum qui efflarentur ex floribus; Ovidio, en Metamorfosis 7: Vulcanum naribus efflant aeripedes taun; Virgilio: Laetos afflarat honores, caesariem et lumen purpureum; Plinio, libro 34: Flaturque follibus, donec rurescat; Ovidio, en Fastos 4: Exultant comites furiosaque tibia flatur; Lucrecio, libro 5: Flaret e corpore flammam. Eo. Virgilio, en el libro 6: Itque reditque uiam toties; Horacio, en Epistolas 2: Ire uiam, quam monstrat eques; Virgilio, en libro 4: Longam incomitata uidetur ire uiam; y en Geórgicas 4; Plauto, en Rudens: Tu abi tacitus tuam uiam; Cicerón, en la defensa de Murena: Redite uiam, eodem duce redibant; en el mismo discurso: Istam uiam dico, inite uiam: praesto aderat sapiens ille qui mire uiam doceret; Suetonio: Inito honore. Por todo ello, cuando Virgilio dice Te consule inibit, falta uiam. Erumpo. Virgilio: Erumpunt portis, donde se sobreentiende se; el mismo, en Geórgicas: Diuersi erumpunt sese radii; César, en 2 de La guerra civil: Portis se foras erumpunt; Virgilio, en 4 de Geórgicas: Et caput unde altus primum se erumpit Enipeus; Tibulo, en libro 4: Fontibus ut dulces erumpat terra liquores. Equitare. Plinio, en libro 8, hablando de los camellos: Atque etiam equitantur praeliis. Erubeo. El autor de la invectiva a Salustio: Neque erubuit ora uestra. De ahí que digamos: Praeceptor non erusbescendus. Eructo. Cicerón, en Catilinarias 2: Eructant caedem bonorum; y en las Sagradas Escrituras: Eructauit cor meum uerbum bonum. Euado. Suetonio, en Tiberio: Carmillus me euasit; Virgilio: Gradus euaserat altos; Livio: Exercitum caesum euasumque se esse; y en las Sagradas Escrituras, se dice esto de Pablo: A fratribus dimissus sum in sporta et sic euasi manus eius in nomine domini. Euenit. Mira sedeo y, más atrás, el cap. 1 del libro 3. Exhalo. Cicerón: Conuiuii crapulam exhalassent; el mismo, en Filípicas: Edormi crapulam et exhala; Virgilio: Saeuamque exhalat opaca mephitin; el mismo, en 2 de Geórgicas: Quae tenuem exhalat nebulam nubesque uolantes. Exsulo. Mira ueneo y uapulo. Exsulo significa extra solum eo; falta un acusativo etimológico. Eurípides, en Andr.: ἁς ἐγὼ φεύγω φυγάς,es decir: Quale exsilium exsulo? Faueo. La aparición frecuente de fauetur en Cicerón demuestra suficientemente que faueo es activo. Mira inuideo. Fastidio. Virgilio: Inuenies alium si te hic fastidit Alexis; Livio: Dum nullum fastiditur genus; Lucano: Pars fastidita; Horacio: Fastidire lacus et nuos ausus apertos. Festino. Ovidio, en 2 de Metamorfosis: Tum quas induat illa festinat uestes; Tácito, hablando de las costumbres de los germanos: Nec uirgines festinantur; Virgilio, 6: Tunc iussa Sibyllae haud mora festinant iussi; Apuleyo, lib. 3: Sed primo diluculo remedium festinantur tibi. Fio es considerado por los gramáticos como neutro pasivo, es decir, como un monstruo. Para mí es verbo sustantivo, ya que deriva del griego phýo, de donde procede el latino fuo y después fio. Escalígero, en libro 5, cap. 3 de Causas de la lengua latina, dice: "Nuestro fuo viene de phýo, y también el propio fio; sum es el griego eimí, y est el griego estí". Aparece a veces en pasiva, según el testimonio de Prisciano, en el libro 8: "Postquam diutius fitur y, según la forma griega, fiebantur Saturnalia". Realmente, el infinitivo fieri parece pasivo, pero para mí, como ya dije, es un verbo sustantivo: fio senex es lo mismo que sum senex. Flo. Mira efflo. Fleo. Ovidio escribe flere funera; Terencio, en Andria: In ignem posita est, fletur; Silio, en libro 5: Longo aeuo flebitur; Ovidio: Fortuna flenda. Fluo. En griego réo; Homero, en Odisea 9 le añade un acusativo: ρέει ἀγλαόν ὕδαρ κρὴνε ὕπο σπείον, es decir: fluit limpidam aquam fons sub specu. Fruor. Catón, en Agricultura: Pabulum frui occipito; Cicerón, en la defensa de Milón: Nobis haec fruenda relinqueret; Apuleyo, libro 9: Beatam illam quae tam constantis sodalis libertatem fruitur. Fungor libertate. Se sobreentiende functionem o fungi. Terencio: Ita attente tu te illorum officia fungere; Tácito, libro 3: Suprema erga me memoriam filii sui munera fungerentur; el mismo en libro 4: Et hominum officia fungi; Varrón: Municipes, qui una munus fungi debent, dicti; Terencio: Hominis frugi et temperantis functus officium; el mismo: Major fililus tuus Aeschinus nec boni neque liberalis functus officium uiri; Plauto, en Mostelaria: Tu tibi istos habeas turtures, aues, pisces, sine me alliato fungi fortunas meas; el mismo, en Anfitrión: Hic munus fungatur tuus; el mismo en Trinummo: Cui nihil est, qui munus fungatur suum; en la misma comedia: Sequere hac, mea gnata, ut munus fungaris tuum; Cicerón, en Tusculanas 3: Quemadmodum oculus conturbatus non est probe affectus ad suum munus fungendum; Suetonio, en Augusto: Minore molestia senatoria munera fungerentur; a propósito de este texto, dice Beroaldo: "Pon en acusativo lo que nosotros ponemos en ablativo". Sin embargo, se trata de una construcción antigua y elegante, como potior illam rem, en lugar de illa re; los antiguos decían Ita fungor munus, en lugar de munere; Plauto, en Menecmos: Parasitus octo hominum munus facile fungitur. Mira utor. Fugio. Lucano, 1: In bellum fugitur. Furere. Virgilio, en Eneida 12: Hunc sine me furere ante furorem; Livio: Et nunc id furere, idem aegre pati; pero es mejor suponer que aquí falta katà. Mira insanio. Gaudeo. Terencio, Andria: Hunc scio solide solum mea gauisurum gaudia; Cicerón, en cartas a los familiares 8: Puto ut suum gaudium gauderemus; en el mismo libro de cartas: Furit tam gauisos homines suum dolorem; Catulo: Gaudia quae gaudeas; Gelio, libro 9, cap. 9: Latona gaudium gaudet genuinum et intimum; Estacio, libro 9: Tu dulces lituos ululataque proelia gaudes; Cicerón: Nihil est neque quod metuamus, neque quod gaudeamus; y en las Sagradas Escrituras: Gaudeat se tellus tantis illustrata fulgoribus. Garrire. Horacio, en Sátiras 1, 10: Comis garrire libellos; el mismo: Dum quidlibet ille garriret; Marcial, en libro 1: Garris et illud, teste quod licet turba; dice Turnebo que Marcial escribió garrire libellos, que responde a la misma construcción que garrire garritum. Germino. Plinio, libro 16, cap. 25: Quibusdam germinatur germinatio; y en las Sagradas Escrituras: Terra germinet Saluatorem. Gemo. Cicerón en el libro 2 de las cartas a Ático: Atque hic flatus qui una uoce omnium gemitur; el mismo: Occulte suum malum gemit; Virgilio: Nunc Amyci casum gemit; Cicerón, en la defensa de Sextio: Accepisset res publica plagam, quam acceptam gemere possit; Virgilio: Daphni tuum poenos etiam ingemuisse leones interitum; Prudencio, en Psychomaquia: Nec doleas, quia turpe tibi gemuisse dolorem; Ovidio: Fortuna gemenda; el mismo, en 13 de Metamorfosis: Non mea mors illi, uerum sua uita gemenda est. El mismo: Teque gemunt, uirgo. Glaciare. Horacio, en Odas 3, 10: Positas ut glaciet niues puro nomine Iupiter. Horreo, horresco. Cicerón: Et si omnium conspectum horreo; el mismo: Horreo crimen ingrati animi; el mismo: Deorum tamen numina horrent; el mismo: Vt ipsam uictoriam horrerent; Lucano, libro 1: Horruit Alcides, uiso iam Dite, Megeram; Apuleyo, libro 6: Cuius totae prouinciae nomen horrescunt; Cicerón: Imbecillius horrere dolorem et reformidare. Perhorresco siempre lleva acusativo. |
Copyright(c) de la versión electrónica 2004 Carlos Cabanillas. Proyecto GRAMMATICVS. |