![]() |
|
Bellare, es decir bellum. Homero: ἄπρεκτον τόν πόλεμον πολεμήζομεν es decir: infectum bellum bellamus. Mira pugno. Cadendum est in unius potestatem, escribe Cicerón a Atico en el libro 8. Cado es, pues, transitivo, ya que este participio no viene sino de verbos pasivos, de manera que en scelus in illud non cadit se suple casum o se. Caleo, es decir: habeo calorem; de ahí que metafóricamente se diga calere uirginem o uirgine; que en algún momento fue transitivo lo demuestra Plauto en Cautivos: Quasi quum caletur, cocleae in occulto latent; el mismo, en Truculento: Quum caletur maxime, es decir: "cuando hay calor" o "se produce calor"; Terencio: Ego illius sensum pulchre caleo. Careo pecuniarum, es decir: habeo caritatem pecuniarum; careo pecuniis, es decir: habeo caritatem a o de pecuniis; que es activo lo indica el siguiente texto de Terencio, en Heantontimoroumenos: Praeterquam tui carendum quod erat. En otro tiempo se usaba frecuentemente con el acusativo expreso; Nonio: "Se puede decir carere rem bonam"; Turpilio: Meos parentes careo; Plauto: Colum colloraria caret; el mismo, en Gorgojo: Quia id quod amo careo; César Escalígero cita de Catón: Careo pecuniam; y Nebrija pone también acusativo: meos careo. Caueo te es activo para Nebrija, pero caue tibi es neutro; no es asi, sino que en caueo tibi se sobreentiende damnum o malum. Consulta metuo. Plauto, en Mostelaria: Iubet cauere malam rem prius; es muy usada la frase caue tibi malum; sobre ella escribió Catón en Agricultura 5: Scabiem pecon uel iumentis caueto; Cicerón, al comienzo de Tópicos: Quum mihi meisque multa saepe cauisses; y en 1 de Sobre los deberes: Et huic simile uitium in gestu motuque cauetur; Ovidio escribió frigora et iurgia cauere; Salustio, en Jugurta: Ita nec caueri anceps malum; Suetonio, en Galba: Cauere periculum; y Cicerón: Cauere insidias et intemperantiam; el mismo en 1 del Orador: Quam sit bellum cauere malum; el mismo: In cauendo bello et praedicendo; el mismo en carta a Ático: Caetera quae quidem prouideri poterunt, cauebuntur; en carta al mismo: O hominem cauendum mihi; en carta al mismo: Fidem uobis habendam non esse, me uero cauendum. Cede maiori, concede praecepton, decedam furori tribunicio, decedere somno; en todos estos casos se sobreentiende locum. Mira locus en el capítulo sobre la elipsis. Plauto, en el argumento de la Asinaria: Cedit noctem filius; Valerio Máximo, libro 1, capítulo 5: Ego uero libenter tibi meam sedem cedo; así leo este texto a partir de antiguos manuscritos; Ulpiano: Cedere actori supplicationes; Virgilio: Cedat ius proprium regi; Valerio Máximo, libro 4: Ille cessit eam Bianti; en el mismo libro: Eam prouintiam collegae cessit; el mismo, en libro 5, capítulo 7: Carissimam coniugem filio suo cedere non dubitauit. En Cicerón se encuentran paso a paso concedi, decedi y succedi. Certare cum aliquo. Se sobreentiende certamen. Mira en griego μάχην μάχεσθαι, como en las Sagradas Escrituras: Bonum certamen certaui; el poeta Sedigito sobre Terencio: Multas incertos certare hanc rem uidimus; Horacio: Magna minorue foro si res certabitur unquam; Ovidio en Metamorfosis 13: Certatam lite deorum Ambraciam; a propósito de este texto comenta neciamente Regio: "Participio formado en contra de la norma gramatical"; Plauto, en Bacchides: Nunc specimen specitur, nunc certamen certatur. Cesso. Virgilio: Cessas in uota precesque; se sobreentiende cessationem; Terencio: Cessatum usque adhuc est; Virgilio: Quidquid apud durae cessatum est moenia Troiae; Ovidio, en Fastos 4: Cessatis in aruis. Todos ellos son participios de un verbo pasivo, y un pasivo no existirá nunca sin el correspondiente activo. Coeo. Virgilio: Coeant in foedera reges; se sobreentiende coitionem, o mejor, societatem, ya que giros como coire societatem y coita societas son tan frecuentes en Cicerón, que es vano repetirlos. Mira societas en el capítulo de la elipsis. Coeno. Apuleyo, libro 4: Saliares se coenasse coenas crederet; el mismo, en libro 9: Sacrificales epulas coenitabat. Collacrymo. Cicerón, en la defensa de Sestio: Histrio casum meum toties collac'ymauit; pero aquí puede faltar una preposición y un acusativo etimológico. Commisereor. Commisereatur interitum eius, Gelio en libro 7, capítulo 5. Comperendinato. Asconio lo utiliza en pasiva: Ne rursum comperendinato iudicio. Conclamare. Ovidio, en 13 de Metamorfosis: Conclamat socios; César: Conclamare uictoriam; el mismo: Conclamatur ad arma; Lucano: Quum corpora nondum conclamata iacent. Concrepo. Mira crepo. Concurro. Cicerón: Concurritur undique ad commune incendium restinguendum; Horacio: Concurritur horae momento, donde se sobreentiende concursus, como sucede en curro cursum y en cursus curritur. Mira curro. Confligo. Claudiano: Confligitur magna ira, donde se sobreentiende conflictus; Cicerón: Confligendum puto; el mismo: Caute confligendum est. Compluitur. Mira pluo. Conqueri fortunam aduersam, non lamentari decet, Cicerón; Pauperiem meam conqueror, Plauto. Frases ciceronianas son Conqueri libidines, uim, contumeliam. Mira queror. Coniurare. Salustio: Sed antea coniurauere pauci contra rem publicam, in quibus Catilina fuit, de qua quam uerissime potero dicam, es decir: Coniurauere coniurationem, de qua coniuratione etc. Agmina coniurata, fratres coniuratos son giros que leemos frecuentemente. Consulo tibi piensan que es un verbo neutro, pero falta utile o commodum, como ocurre en prospicio tibi. De ahí que se diga en pasiva: Bene tibi consulitur; Cicerón, en 7 de Epístolas: Ego tibi ab illo consuli mallem. Mira utile en el capítulo de la elipsis y prospicio un poco más adelante. Consuesco. Lucrecio, libro 6: At nunc brachia consuescunt firmantque lacertos; Columela, libro 6: Nam ubi plaustro aut aratro iuuencum consuescimus; Salustio, en el discurso de Mario en Jugurta: Ita ad hoc aetatis a pueritia fui, ut omnes labores, pericula consueta habeam. Este verbo y semejantes llevan muchas veces una oración en lugar del acusativo; así en consueuisti carmina scribere. Mira insuesco. Contingit. Apuleyo, en El asno: Sed ut primum occursoriam potionem et incoatum gustum extremis labiis attingebat adolescens; Ovidio, en 1 de Metamorfosis: Contigerat nostras infamia temporis aureis; el mismo, en 2: Contigit ora sui; Lactancio, libro 2: Sed tamen Cicero materiam tam copiosam et uberem strictim contigit. Contedere cursum, escribió Virgilio; Plauto, en Cistelaria: Quis est, qui recta platea cursum huc contendit suum? Se puede leer frecuentemente contendere poplitem, tormenta, uincula. Contremisco. Mira metuo. Crepo. Horacio: Sulcos et uineta crepat mera; el mismo: Si quid Stertinius ueri crepat; el mismo: Quis post uma grauem militiam aut pauperiem crepet?; el mismo en Odas 2: Quum populus frequens laetum theatris ter crepuit sonum; Propercio, libro 3: Et manibus faustos ter crepuere sonos; Marcial: Et Tartesiaca concrepat aera manu; Petronio, "el árbitro": Et concrepans aera omnes excitauit; el mismo: Timalcio lautissimus homo digitos concrepuit. Corruo. Mira ruo. Plauto: Ibi me corruere posse aiebas diuitias; Propercio, libro 4: Vouerat et spolium corruit ille Iouis. Corusco. Virgilio, en Eneida 10: Strictumque coruscat mucronem; en el libro 8: Duo quisque Alpina coruscant gesa manu. Curro. Mira concurro, decurro. Virgilio, en Eneida 5: Currit iter tutum non segnius aequore classis. Mira lo que dice Prisciano a propósito de cursus curritur. Cicerón, en Sobre los deberes 3: Qui stadium currit; Juvenal: Curritur ad uocem iucundam; Terencio: Si qua est laboriosa, ad me curritur; Cicerón, en Verrinas 7: Curritur ad praetorium; Virgilio: Nec si cuncta uelim breuiter decurrere possim. Vitam decurrere, decursa uita, decurso spatio son giros frecuentes. También lo son las formas decurritur y decurrebatur. Mira sedeo. Decedo. Mira cedo y assurgo. Decet, dedecet. Ovidio, en Metamorfosis 1: Ista decent humeros gestamina nostros; Estacio: Si non dedecui tua iussa; Ovidio: Neque dominam motae dedecuere comae; el mismo: Lacrymae decuere pudicam; Salustio, en Jugurta: Quae ab imperatore decuerint, omnia suis prouisa. Declino. Plauto, en Aulularia: Declinaui paululum me extra uiam; Ovidio, en Metamorfosis 2: Neu te dexterior tortum declinet ad anguem. Decimos declinare cursum, urbem, mala, y mala declinantur, y a malis declinare. Decurro. Mira curro. Deficio. Horacio: Animus si te non deficit aequus; Ovidio: Deficior prudens artis ab arte mea; Quintiliano: Aqua ciboque defecti; Varrón, libro 3 de Agricultura, cap. 16: Ne deficiant animum. Decimos Deficiunt me pecuniae y mihi pecuniae. César: Quum tela militibus deficerent: se sobreentiende se. Dego. Cicerón, en la defensa de Sila: Vt cum Lentulo et Catilina et Cethego foedissimam uitam et miserrimam degeret; el mismo, en la defensa de Roscio: Vitam in egestate degere; Catulo a Manlio: Otia parato degeret in talamo; Lucrecio, libro 2: Quantisque periclis degitur hoc aeui, quodcumque est. Mira uiuo. Degenerare a parentibus: se sobreentiende se o genus; Columela, libro 7, cap. 12: Venus canibus carpit uires animosque degenerat. Delinquo. Mira pecco. Deliro. Lactancio, en Sobre el trabajo de Dios, cap. 6: Illius enim sunt omnia, quae delirat Lucretius. Desino artem, escribe Cicerón; y Suetonio, en Tiberio: Artem desinituros promittentibus ueninum dedit. |
Copyright(c) de la versión electrónica 2004 Carlos Cabanillas. Proyecto GRAMMATICVS. |