[III-c]
|
|
Hiemare. Plinio, en libro 19, cap. 4: Dequoquunt alii aquas, mox et illas hiemant; el mismo, en el lib. 9: Hiemato lacu. Hiulco. Catulo a Manlio: Quum grauis exustos aestus hiulcat agros. Iaceo. Virgilio: Iacet extra sidera tellus, donde se sobreentiende se o iacere, como en iacent sub arbore poma; y es que no existe nada que no se haga, y si se hace, algo hace. Mira sedeo y sto. Ignosco tibi; se sobreentiende peccatum, como sucede en indulgeo; Cicerón: Hanc culpam ei facile ignoscamus; Plauto, en Amphitrión: Velatis manibus orant, ignoscamus peccatum suum; Propercio, en libro 2: Iupiter, ignosco caetera furta tua; Virgilio, en 4 de Geórgicas: Ignoscenda quidem, scirent si ingoscere Manes; el mismo, en Culex: Paruum si Tartara nossent peccatum ignouisse; Quintiliano, en las Declamaciones: Ignoscite malorum periculorum motus, ingoscite humana discrimina; Ovidio, en el libro 1 del Arte: Vitioque ignoscitur omni. Illuceo. Plauto, en Bacchides: Vulcanus, Sol, Dies, Luna, Dii quatuor scelestiorem nullam illuxere alterum. Mira luceo. Illudo. Virgilio, en Eneida 9: 1, uerbis uirtutem illude superbis; Terencio: Satis superbe illuditis me; el mismo, en Andria: Pene illusi uiam flliae. Impendeo. lmpendet tibi calamitas, donde se sobreentiende se, como ocurre en Nox praecipitat y en uer appetit. También decimos: Impendet homines mors; Terencio, en Phormio: Ita nunc imparatum subito tanta te impendent mala. Imponere, con el significado de fallere, dicen que es un verbo neutro. Es mejor lo que dice el autor de un prontuario de la lengua latina: dice, en efecto, que falta impositionem. A mí me parece que falta clitellam. Mira en el capítulo de la elipsis clitella. Incubare. Cuando se aplica a las aves, falta oua; de ahí la frase oua incubantur; Plinio, libro 2: Quod si una natura omnes incubaret. Incumbo. Salustio, en Historias 3, según la cita de Frontón: Vt sustinere corpora plerique nequeuntes arma sua quisquis instans incumberet; el mismo: Verbo incumbit illam rem. Indigeo. Mira egeo; Varrón, libro 1, cap. 31: A quo, quod indigent potum, poma dicta esse possunt; y es que, como dice Turnebo, los troncos viejos absorben el agua. Indulgeo tibi. Se sobreentiende indulgentiam o peccatum; Marcial: Indulgent patientiam flagello; Tácito, libro 1: Cunctaque quae Germanicus indulserat; Juvenal: Sese indulsisse tribuno; Lucilio, según cita de Nonio: Tu qui iram indulges nimis; Afranio, según la cita del mismo: Male merentur de nobis heri, qui nos tantopere indulgent in pueritia; Suetonio, Domiciano: Exilium indulsit; en la misma obra: Vt damnatis liberum mortis arbitrium indulgeatis; el mismo, en Claudio: Quum essedario indulsisset rudem; Erasmo no entendió estas palabras y por eso dice en sus anotaciones a Suetonio: "Aquí está indulsisset por amisisset; a no ser que pensemos que hay un error del tipógrafo y que haya que enmendar Manumisisset"; Apuleyo, en 5 de Asno: Indulge fructum et tibi deuotae animam recrea; Petronio, el árbitro de la elegancia: Nec diu tamen lachrymae indulsit; Macrobio, en Satumalia 1: Feriae quas indulget magna pars mensis Iano dicati; Terencio, en Eunuco: Nimis me indulgeo; a propósito de este texto dice Donato: "Debe decir mi; así decían los antiguos lo que para nosotros es mihi"; en otro sitio: Te indulgebant, tibi dabant. Mira ludo e ignosco. Inire uiam. Mira eo. Ingredior. Un adagio es ingredi Ionium. Inflare sonum, inflare tibias, uela, calamos y semejantes son frecuentes; y calami inflantur. Ingemo. Mira gemo. Inseruire alicui. Se sobreentiende seruitutem. Plauto pone otros acusativos junto a este verbo; en Mostelaria: Si illum inseruibis solum; en la misma comedia: Non est meretricum unum inseruire amantem; Cicerón: Nihil est a me inseruitum temporis causa; Plauto: Matronae est unum inseruire amantem. Mira seruio. Insanio. Plauto: Ne hilarem insaniam insanias; Horacio, en Sátiras, 2: Huic ego uulgum erron similem cunctum insanire docebo; Propercio 2: Lynceus ipse meus feros insanit amores; Horacio: Quam me stultitiam insanire putas?: así lee este texto Lambino. Mira furere. Insuesco. Horacio, en Sátiras, 1: lnsueuit pater optimus hoc me, ut fugerem; este texto ha sido mal leído por Lambino, en contra de lo que dice toda la tradición; yo estoy de acuerdo con Turnebo, en el libro 30, cap. 19; Horacio, Sátiras, 2, 2: Qui pluribus assuerit mentem corpusque; Columela, libro 6: Maxime tamen habetur salutaris amurca, si tantumdem aquae immisceas et ea pecus insuescas; el mismo, en libro 11: Atque ubi ceperunt aliquod incrementum habere, sic insuesci debent, ut in id etc. Mira consuesco. Insulto. Tácito, 4: Qui nunc patientiam senis et segnitiam iuuenis iuxta insultet; Salustio: Multos a pueritia bonos insultauerat; así cita Servio, en el comentario al libro 9 de La Eneida; Terencio, en Eunuco: Nae tu istas faxo calcibus insultabis frustra. Insisto. Virgilio, 6: Nulli fas casto sceleratum insistere limen; a propósito de este texto dice Servio: "Decimos insisto illa rem, y no illi rei; los que dicen insisto illi rei se dejan engañar por el giro insto illi rei". Cicerón, en 3 del Orador: Quonam igitur modo tantum munus insistemus; Plauto, en Soldado: Insiste hoc negotium sapienter; el mismo, en Cautivos: Proinde omnes itinera insistant sua; el mismo, en Soldado: Quam iam insistas uiam; Terencio, en Eunuco: Quem perconter? quam insistam uiam?; Estacio, en libro 2: Summisque insistitur astris. Insto huic rei. Se sobreentiende operam o instare; Virgilio, 8: Parte alia Marti currumque rotasque uolucres instabant. Interdico tibi ludum. Nadie negará que se trata de un verbo activo; Suetonio, en Domiciano: Interdixit histrionibus scenam; Livio, en libro 34: Foeminis dumtaxat usum purpurae interdicemus? Y cuando se dice, de forma absoluta, praetor interdixit o interdixit illi aqua et igni, falta interdictum, de forma que sería: Praetor interdixit illi interdictum ab aqua et igni, o de aqua et igni; Plinio, libro 39, cap. 1: Interdixit tibi de medicis; Cicerón en la defensa de Cecina: Praetor interdixit de ui hominibus armatis. También se dice: Interdixit illi aquam et ignem; Cicerón, en la defensa de su casa: Velitis iubeatis, ut M. Tullio aqua et ignis interdicatur. Que falta interdictum o interdicere lo indica el siguiente texto de Cicerón, del libro sobre la vejez: Vt quemadmodum nostro more male rem gerentibus patribus bonis interdici solet; Plinio, Epístola 76: Carent enim togae iure, quibus aqua et igni interdictum est; Cicerón, 1 de Sobre los límites: Sed id neque feci adhuc nec mihi tamen ne faciam interdictum puto. Voluptatem interdicere: Horacio, en Epístola 1: Cui sic per uim est interdicta uoluptas; Ovidio, en 10 de Metamorfosis: Spes interdictae. Interest. Mira el cap. 5 del lib. 3. Inuideo tibi uestem y coeli te regia nobis inuident son frases muy conocidas. Cicerón: Inuidetur enim commodis hominum ipsorum; el mismo: Quia non modo non inuidetur, sed etiam fauetur; Ovidio, en Epístolas: Troadas inuideo; a esta construcción de Ovidio se asemeja el siguiente texto de Horacio, del Arte: Cur ego acquirere pauca, si possum, inuideor; Cicerón, en Tusculanas 5, recoge la siguiente cita de Accio, en Menalipe: Florem quisnam liberum inuidet meum?; después añade: "Parece una mala construcción latina, pero muy elegante en Accio, ya que, como sucede con uidere, también con inuidere es más correcto florem que flori. A nosotros la costumbre nos impide decirlo así; el poeta tiene sus reglas y lo dice con más audacia". Estas son las palabras de Cicerón, quizás un poco meticulosas, porque entre inuideo tibi e inuideo te hay diferencias: en el primer caso falta siempre algo; en inuideo tibi se sobreentiende rem aliquam, bona, o fortunam, o toda una oración, como en inuideo tibi quod bene cantes; en el segundo caso no se puede suplir nada. Intendo se utiliza en propiedad atribuido al arco; pero es utilizado metafóricamente en otros supuestos. En estos casos se suplirá, pues, o bien arcum, o animum, o mentem. Horacio: Si non intendis animum studiis et rebus honestis; Salustio: Vbi intenderis ingenium, ualet; de ahí que en el siguiente texto de las Sagradas Escrituras, Deus in adiutorium meum intende, se supla arcum o mentem. Irruo. Mira ruo. Iurare alicui o iurare per deos; se sobreentiende iusiurandum; Cicerón, en Familiares 5: Magna uoce iuraui uerissimum pulcherrimumque iusiurandum; César, en Guerra Civil 3: Hoc idem iurant reliqui legati; e inmediatamente después: Atque idem omnis exercitus iurat; Cicerón, en carta a Atico: Qui denegat et iurauit morbum; Ovidio, en 2 de Metamorfosis: Stygias iurauimus undas; Petronio, el árbitro de la elegancia: In uerba Eumolpi sacramentum iurauimus; y en las Sagradas Escrituras: Iusiurandum quod iurauit etc., que es una traducción literal del griego ὄρκον ὅν ὥμοσε. Iuuat. Mira atrás capítulo 1 del libro 3. Laboro. Cicerón en carta a Ático: Ad quid laboramus res romanas?; Eurípides, en Andrómaca: Τί μόχθον μοχθείς, es decir: Quid laborem laboras?; Cicerón, en carta a Léntulo: Laboratur uehementer. Latro. Lucano, en libro 1: Flebile saeui latrauere canes; Horacio, en 1 de Epístolas: Ceruinam pellem latrauit in aula; el mismo, en epodo 5: Senem adultero latrent Suburanae canes. |
Copyright(c) de la versión electrónica 2004 Carlos Cabanillas. Proyecto GRAMMATICVS. |