[Verbos]
|
|
Elipsis de verbos. Est, esse, fore. El verbo est se sobreentiende tan frecuentemente que es inútil demostrarlo. Por ejemplo. quid graculo cum fidibus, es decir, est. Virgilio: Haud mora, festinant iussi, es decir, haud mora fit o fuit; el mismo: Promisi ultorem, es decir, fore; Terencio: Ne dicas tibi non praedictum, es decir, fuisse; el mismo: Factum uolo, es decir, esse. Est o erit. Los gramatiquillos dicen que la partícula vae rige dativo; se equivocan, ya que se sobreentiende est; así cuando se dice malum tibi. Plauto, en Casina: Vae tibi. St.: Imo istud tibi erit. En los Proverbios, cap. 14: Cui uae? cuius patri uae? cui rixae? cui foueae?; y en el capítulo 9 de la Carta primera a los Corintios: Vae mihi est, si non euangelizauero; en Job, capitulo 10: Et si impius fuero uae mihi est; Livio, en libro 10: Aditaque intoleranda romanis uox: Vae uictis esse. Un verbo indeterminado. En la aposiopesis de los rétores se suprime, de forma elegante, un verbo indeterminado. Terencio: Egone illam? quae illum? quae me? quae non?, donde Donato reconoce que hay elipsis o aposiopesis. Plauto, en Mostelaria: Quid ego nunc faciam si amicus: Demipho aut Philonides? Virgilio: Quos ego...; sed motos etc. Decet o verbo semejante. Lo mismo sucede en las oraciones que marcan un sentimiento del ánimo. Virgilio: Mene incepto desistere uictam? donde se suple aequum est o decet; Horacio, en Epodo 6: Inultus ut tu riseris Cotyttia?; el mismo, en Sátiras 2, 1: Vtne tegam spurco Damae latus, es decir, decet o monesne. Es así como lee Lambino este texto. Coepit. Se dice que el infinitivo equivale al pretérito imperfecto en ejemplos como populus ea mirari, en lugar de mirabatur; la verdad es que falta coepit o un verbo similar, como muy bien enseña Quintiliano, en 9, 3, Donato, en el comentario a la escena 2 de Hécira, y Servio, en el comentario a Eneida 10: Ire prior Pallas. Esto o fac o da. Dicen que ut equivale a quamuis; falso, ya que falta esto o fac. Ovidio: Protinus ut redeas, facta uidebor anus, que equivale a: Fac ita esse ut statim uenias, iam tamen facta uidebor uetula. Horacio, Sátiras 6, 1: Nanque esto, populus Leuino mallet honorem quam Decio mandare nouo; aquí lo que falta es el ut, como en el texto de Cicerón, en Sobre los límites 2: Esto, fecerit, si ita uis, Torquatus propter suas utilitates; Plauto, en Anfitrión: Nunc tu diuine fac ut huc adsis, Sosia; Quintiliano, libro 12, cap. 1: Da nunc ut crimine manifesto premat dux bonus. Oro o precor. Dicen los mismos que ut equivale a utinam. Terencio, en Adelfos: Vt, Syre, te cum tua monstratione magnus perdat Iupiter. Pero se equivocan, ya que falta oro, o precor, o quaeso. Terencio, en Andria: Deos quaeso ut sit superstes; Cicerón, en Catilinarias 2: Deos immortales precari, uenerari atque implorare debitis, ut urbem defendant; Catulo, en La cabellera de Berenice: Iupiter, ut Chalybum omne genus pereat; Horacio, en Sátiras 2: Iupiter, ut pereat positum rubigine ferrum; Livio, libro 1: Iupiter pater, si est fas hunc Numam Pompilium... ut tua signa nobis certa ac clara sint, donde se suple precor u oramus; Plauto, en Gorgojo: Meliorem quam ego sum suppono tibi. CA.: Operam ut det. PA.: Dabit; se suple orat; Terencio, en Formión: Id ut conficerem: confeci: adfero; Tibulo: Dii meliora ferant, nec sint insomnia tanti, es decir, oro ut non sint; Virgilio, en Eneida 6: Ipsa canas oro. Audio o narro. Dicen que la partícula O rige tres casos, como O curas hominum, O Pamphile, O uir fortis atque amicus. No puede regir a ninguno. El vocativo no necesita partícula alguna; en los otros dos es una marca de admiración y falta un verbo; es más, si estos acusativos se ponen en una interrogación ¿cómo van a ir regidos por una partícula que es imposible sobreentender? Así, cuando decimos haeccine flagitia, hoccine saeculum. Lo mismo sucede en las respuestas, como en O fortunatam, natam me consule Romam, Te consule fortunatam, Cicero? Imo infelicem et miseram; Terencio, en Heautontimorumenos: Quid ait? CL.: Se miserum esse. CHR.: Miserum?; aquí falta el verbo dico, audio o narro; Terencio, en Formión: Iocularem audaciam, donde dice Donato que falta audio ex te o dicis; puede también sobreentenderse narras; Terencio, en Andria: Bonum ingenium narras adolescentis. Imploro u obsecro. Un caso semejante es el de Deum atque hominum fldem, donde los gramáticos suplen O o proh, por el simple hecho de que aparecen muchas veces. Pero en realidad falta imploro; Cicerón: Ille implorare deum atque hominum fidem; Plauto, en Mostelaria: Pro Dii immortales, obsecro uestram fidem; Livio, libro 3: Omnes deum hominumque implorabimus fidem. Paro o similar. Horacio: Quo mihi fortunam, si non conceditur uti?, es decir, paraui; el mismo: Vnde mihi lapidem? unde sagittas?, es decir, inueniam o parabo; Cicerón, en Cartas a Ático: Martis uero signum quod mihi pacis auctori, es decir, parasti o emisti; Quintiliano: Quo per fidem diuitias caeco, es decir, censes o putas; Juvenal: Vnde tibi frontem libertatemue parentis?, donde se suple parasti. No faltan ignorantes que señalan que unde y quo rigen acusativo, como si fueran nuevas preposiciones. Aspicio o uideo. Los gramáticos dicen que en y ecce rigen acusativo o nominativo como En quatuor aras, ecce hominem u homo; ambas cosas son absurdas, ya que en el caso del acusativo falta uide, y en el del nominativo uenit. Lucano, libro 1: Ecce uidet capiti fibrarum increscere molem; Virgilio, libro 6: Conspicit ecce alios dextra laeuaque per herbam; Plauto, en Mercader: Eccillum uideo; Marcial, en libro 2: Ex me Caesareum prospicis ecce tholum; Terencio, en Eunuco: Sed eccum Parmenonem incedere uideo; el mismo: Atque eccum Philippum optime uideo; el mismo: Atque eccum uideo ipsum egredi; el mismo: Sed eccam Thaidem ipsam uideo; Ovidio, en Metamorfosis 2: Aspice uultus ecce meos; en la misma obra: Tostos en aspice crines; el mismo, a Livia: Quemque premat sine te sternitur ecce torus; el mismo, en Metamorfosis 15: Aspicite en; Plauto, en Menecmos: Treis eccos nummos habes. Adest o uenit. En las expresiones En Priamus, ecce homo se suple adest o uenit. Ovidio: Ecce Lycaoniae proles ignara parentis Arcas adest; en la misma obra: Ecce uenit rutilis humeros protecta capillis filia Centauri; el mismo, en Metamorfosis 3: Ecce uiri fautrix superas delapsa per auras Pallas adest; Virgilio, en Eneida 6: Ecce gubernator sese Palinurus agebat; el mismo: Ecce autem Inachus sese referebat ab Argis saeua Iouis coniux; Terencio, en Adelfos: Ecce autem hic adest senex noster; Virgilio, en Eneida 10: Chorus ecce suarum occurrit. Narro. Cicerón, en Cartas a Ático 12: Male Hercule de Athamante; en las mismas cartas: Male de Seio, es decir, narras; en el libro 16 de las mismas cartas: Male mehercule narras de Nepotis filio; Terencio: Bene narras, nam illi faueo Virgini. Moneo o fac. Incluyen por ignorancia entre los imperativos expresiones como ames, legas, amet, legat, ametis, legatis, ament, legant, amaueris, legeris, amauerit, legerit, amauerint, legerint; ejemplo: Nil mihi rescribas. Se equivocan, porque falta moneo o fac ut. Plauto, en Mercader: Ito hinc ad uillam atque istos rastros uillico praesto ipsi facitote coram ut tradas in manum; uxori facito nuncies etc.; Ovidio: Lac facitote bibat; Terencio, en Hécira: Puer ut saturetur facito; el mismo, en Adelfos: Bono animo fac sis, Sostrata, et istam, quod potes, fac consolere; en la misma comedia: Quaeso facito hoc tecum cogites: Planeo a Cicerón: Fac ualeas meque mutuo diligas; Cicerón a Dolabela, en el libro 9 de las Cartas: Fac ut diligentissime te ipsum mi Dolabella custodias; Plauto, en Cistelaria: Facito ut facias stultitiam sepelibilem. Hoc dico o ita dico. Plinio, en el prólogo: Subcessiuis temporibus ista curamus, ne quid uestris putetis cessatum horis, es decir, hoc dico ne quid; Cicerón: Satiari delectatione non possum ut meae senectutis requiem oblectationemque noscatis; Virgilio: Nec sum adeo informis; nuper me in littore uidi; Terencio, en Andria: Quasi tibi non renunciatum sit; Terencio, en Hécira: Quasi non tu multo malis, donde Donato suple Ita dicis. Ire. Cicerón a Mario: Cum Libone tuo uel potius nostro in Pompeianum statim cogito; el mismo a Ático: Inde ad Taurum cogitabam, ut cum Mophagone signis collatis, si possem; falta ire y confligerem; el mismo a Ático: Rhodum uolo puerorum causa, idem cum primum Athenas. Respondeo. Cicerón a Ático: Quod epistolam meam ad Brutum poscis, non habeo eius exemplum; Quintiliano: Sed si confessionem culpae meae exigitis, ego fui pater durus et patrimonii tenax custos, es decir, respondeo o confiteor. Rogo. Terencio: Quid is fecit? Quid ille fecerit?, es decir, rogas; el mismo, en Eunuco: Non uides? uideam obsecro? Quem?; el mismo: Quid ergo narras? Quid ego narrem? Timeo, o caue o uide. Virgilio a Galo: Ah te ne frigora laedant, ah tibi ne teneras glacies secet aspera plantas, es decir, timeo o caue; Terencio, en Adelfos: Ne nimium modo bonae tuae istae nos rationes Micio et tuus iste animus aequus subuortat, en cuyo comentario dice Donato: "Hay que leer subuortat y suplir timeo o algún verbo semejante". Persio, en Sátiras 1: Quare ne mihi Polydamas et Troades Labeonem praetulerint, es decir, timeo; Horacio, en Odas 1: Terruit gentes, graue ne rediret saeculum Pyrrhae, es decir: Ita terruit gentes ut timerent ne rediret; Ovidio, en Metamorfosis 1: Me miseram, ne prona cadas, indignaue laedi crura notent sentes, es decir, timeo o caue o uide; Terencio, en Heautontimorumenos: At ut satis contemplata sis, mea nutrix, es decir, uide; el mismo: Verum illa ne quid titubet, es decir, uide o cauendum erit; el mismo, en Formión: Vereor ne istaec fortitudo in neruum erumpat. Amet o adiuuet. En Mehercule, Mecastor, Medius fidius, se suple amet o adiuuet; es como si dijeras: Me Dei filius adiuuet, Me Hercules amet; que Me Hercule equivale a Me Hercules lo atestigua Cicerón en el Orador. Festo a propósito de Mecastor dice: "Me Castor y me Hercules eran fórmulas de juramento equivalentes a: Ita me Castor, ita me Hercules, sobreentendiéndose ut iuuet". Véase lo que dice el mismo Festo a propósito de Medius fidius y de ita. Véase también lo que dice Pedro Crinito, en capítulo 6 del libro 21. Facio o dico. Plinio, en Cartas: Studes? an piscaris? an uenaris? an simul omnia?, es decir, facis. Quintiliano: Nihil aliud quam renuet; Marcial: Nil aliud bulbis quam satur esse potes. Lo mismo sucede en las expresiones bene Ennius, prudenter Scipio, donde se suple dixit o fecit. Igualmente, en Dii melius, dii meliora. Tibulo: Dii meliora ferant, nec sint insomnia uera; Terencio: Bona uerba quaeso, es decir, dic. Los verbos que se suplen en otros casos son fáciles de sobreentender; así en quid multis, quid multa, scit fidibus, donde se suple canere, scit latine, donde se sulple loqui, de his hactenus, haec hactenus. |
Copyright(c) de la versión electrónica 2004 Carlos Cabanillas. Proyecto GRAMMATICVS. |