[5.silepsis]
|
|
LA SILEPSIS. La concordancia entre las palabras se da en el género, el número y el caso; pero la falta de concordancia sólo se puede dar en el género y en el número; y esta falta de concordancia es explicada como una silepsis. La silepsis, es decir la conceptio, ocurre cuando las palabras parecen no concertar en género y en número. Hay silepsis de género cuando formalmente ponemos un género y desde el punto de vista del significado pensamos en otro. Cicerón, en la defensa de Sextio: Duo importuna prodigia, quos egestas etc.; Virgilio, en Eneida 7: Pars arduus altis puluerulentus equis furit; Livio, libro 10: Capita coniurationis uirgis caesi; el mismo: Latium Capuaque agro multati; el mismo: Samnitum caesi duo millia trecenta; Floro: Duo millia electi qui mori iuberentur; Curcio: Duo millia crucibus affixi; y en las Sagradas Escrituras: Duodecim millia signati, texto que Valla equivocadamente critica. En el caso de los relativos también parece haber discordancia; Terencio: Ubi illic scelus est, qui me perdidit?; el mismo: Dii illum senium perdant, qui me hodie remoratus est; el mismo: Aliquid monstri alunt, ea quoniam nemini obstrudi potest etc. Algunos pretenden que también hay silepsis cuando en el caso de los nombres epicenos hacemos una concordancia diferente de la exigida por su terminación formal, como sucede en Talpae caeci, timidi damae, canis foeta, boues meas, elephantus grauida, noua miles, y muchas otras expresiones de este tipo; yo, sin embargo, las remito a la elipsis. Catulo a Manlio: Nec tantum niueo gauisa est ulla columbo compar. Véase foemina. Hay silepsis de número cuando expresamos un singular y se trata de un plural, y viceversa. Virgilio: Pars in frustra secant; Ovidio: Pars uolucres factae; Terencio: Aperite aliquis; Salustio: Coepere se quisque magis extollere; Virgilio: Alterum in alterius mactatos sanguine cernam; y en las Sagradas Escrituras: Alter alterius onera portate; Terencio: Eunuchum dixti uelle te, quia solae his utuntur reginae; el mismo, en Heautontimorumenos: Nam parentum iniuriae uniusmodi ferme sunt, paulo qui est homo tolerabilis; Boecio: Nil infelicius homine, quos morsus muscarum necat. Hay también silepsis de número cuando varios singulares juntos exigen un plural, en cuyo caso siempre se respeta la dignidad de los sujetos, como ocurre en Ego et tu ualemus, ego et uos sedemus, tu et pater iubetis. Silepsis de género y de número al mismo tiempo son las siguientes. Salustio: Pars in carcerem acti, pars bestiis obiecti; Livio: Maxima pars ab equitibus in flumen acti; el mismo: Pars per urbes dilapsi; el mismo: Tunc enim uere omnis aetas currere obuii; Virgilio, en Eneida 6: Hic manus ob patriam pugnando uulnera passi; el mismo: Pars mersi tenuere ratem; Estacio, en libro 7: Subeunt Tegeaea iuuentus auxilio tardi. Hay también una silepsis atrevida cuando un nombre en singular, acompañado de ablativo, exige una concordancia en plural; así, cuando se dice: Muta cum liquida ancipitem reddunt praecedentem uocalem; Ovidio: Ilia cum Lauso de Numitore sati; el mismo, en Metamorfosis 1: Littora cum plausu clamor superasque deorum impleuere domos; el mismo, en Metamorfosis 2: Sors eadem Ismarios Hebrum cum Strymone siccat; Virgilio: Alterum in alterius mactatos sanguine cernam; Terencio, en Heautontimorumenos: Syrus cum illo uestro consusurrant; Virgilio, en Eneida 2: Diuellimur inde, Iphitus et Pellias mecum; Curcio, libro 4: Pharnabazus cum Apollinide et Athenagora uincti traduntur. De la misma forma que en la silepsis de número tiene prioridad, a la hora de la concordancia, la primera persona y después la segunda, así, en la silepsis de género, tiene prioridad el masculino, si aparece con otros géneros. Terencio: Quam pridem pater mihi et mater mortui essent; Ovidio, en Arte: Mulciberi capti Marsque Venusque dolis; en Fastos: Iane, fac aeternos pacem pacisque ministros; puede que en esta expresión haya también un zeugma. Virgilio: Caesosque reportant Almonem puerum foedatique ora Galesi; Plinio, libro 17, 11: Seriores supradictis narcissus et lilium; Livio, libro 7 de La guerra macedónica: Decem ingenui, decem uirgines, patrimi omnes matrimique ad id sacrificium adhibiti; Cicerón, en Sobre los oficios 1: Propter summam et doctoris autoritatem et urbis, quorum alter te scientia augere potest, altera exemplis; el mismo, en Sobre la amistad: Quod si haec apparent in bestiis, uolucribus, agrestibus, natantibus, suibus, cicuribus, feris, primum se ut ipsi diligant etc.; Virgilio, en Geórgicas 4: Hinc pecudes, armenta, uiros, genus omne ferarum, quemque sibi tenues nascentem arcessere uitas. Dicen los gramáticos que, cuando no hay masculinos auténticos, la concordancia se produce en género neutro, como sucede en uirga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt. Esta doctrina es falsa, ya que aquí no hay silepsis, sino elipsis: falta, en efecto, negotia, en griego pragmata; además, esa misma concordancia se produce con masculinos auténticos, ya que es correcto decir: Pater tibi et mater sunt uilia prae lucro; Tácito, libro 5: Parentes, liberos, fratres uilia habere; Solino: Polypus et chamaeleon glabra sunt; Ovidio: Classe uirisque potens, per quae fera bella geruntur; Cicerón, en Tusculanas 1: Dic, quaeso, num te illa terrent, triceps apud inferos Cerberus, Cocyti fremitus, transuectio Acherontis, mento summam aquam attingens siti enectus Tantalus?; Salustio: Praeterea diuitiae, decus, gloria in oculis sita sunt; Lucrecio, libro 1: Ductores Danaum delecti prima uirorum; Cicerón, en Sobre la adivinación 1: Annus salubris et pestilens contraria, es decir, negotia, o sea, res contrariae. |
Copyright(c) de la versión electrónica 2004 Carlos Cabanillas. Proyecto GRAMMATICVS. |